De Spaghettirellen: hoe jonge Italiaanse casanova’s in ’61 Twente op z’n kop zetten
In de vroege jaren zestig, toen Nederland zich herstelde van de naoorlogse periode, ontstond er een onverwachte culturele botsing in het oosten. Waar het accent van Twente doorgaans de gemoederen suste en de geur van verse stroopwafels door de straten waaide, zetten jonge Italianen plots de boel op z’n kop. Deze gebeurtenis, bekend als de Spaghettirellen, vormt de inspiratie voor de nieuwe Nederlandse film Tegendraads. Maar hoe ontstond dat culturele opstootje eigenlijk?
Casanova’s vs nozems
Na de Tweede Wereldoorlog kampte Nederland met een tekort aan arbeidskrachten, met name in de textielindustrie van Twente. Om dit probleem aan te pakken, sloot de Nederlandse regering in 1960 een wervingsverdrag met Italië, waardoor een grote aanwas kwam van Zuid-Italianen naar Nederland om te werken in fabrieken zoals die van Molkenboer en Gelderman in Oldenzaal. De voorwaarde: ze moesten onder de dertig jaar oud zijn, ongehuwd en tijdelijk beschikbaar zijn.
De Italiaanse gastarbeiders staken als casanova’s af tegen de nuchtere vetkuiven op brommers. Hun charisma en duidelijk andere sociale benadering trokken de aandacht van lokale meisjes, wat leidde tot jaloezie onder de Twentse nozems. Deze rivaliteit kwam tot ontploffing in de zomer van 1961.
De Spaghettirellen van 1961
In het weekend van 2 tot 4 september 1961 escaleerde de boel. In Oldenzaal werden Italiaanse arbeiders de toegang geweigerd tot een danszaal van de Katholieke Arbeiders Bond in het St. Josephgebouw aan de Molenstraat, waar een bord met ‘Verboden voor Italianen’ hing. Daar lieten de Italianen zich niet door tegenhouden, waarop een gewelddadig opstootje ontstond met de lokale jeugd.
De onrust verspreidde zich naar andere Twentse steden als Almelo, Enschede en Hengelo, waar vergelijkbare akkefietjes plaatsvonden. De media, zowel nationaal als internationaal, berichtten uitgebreid over de Spaghettirellen, wat zorgde voor verontwaardiging en bezorgdheid over de integratie van gastarbeiders in Nederland.
Culturele botstingen
Na de rellen werden maatregelen genomen om de rust te herstellen. De Italiaanse consul en de Commissaris van de Koningin moesten er zelfs bij komen bemiddelen. Sommige Italiaanse arbeiders voelden zich zo onveilig dat ze terugkeerden naar Italië, met steun van de Nederlandse overheid die hun treinkaartjes betaalde. De rellen brachten de uitdagingen rondom integratie van gastarbeiders aan het licht, met de nadruk op cultuurverschillen en vooroordelen. Culturele botsingen die eigenlijk nog altijd plaatsvinden.
Meer weten over de Spaghettirellen? De Nederlandse film Tegendraads brengt de historische gebeurtenis tot leven in een romantischer jasje.